Việc phân định các loại thuế là nền tảng để doanh nghiệp và cá nhân tuân thủ pháp luật. Vậy chính xác thuế trực thu là gì,nó khác gì so với thuế gián thu? Bài viết này của terra sẽ giải thích cặn kẽ khái niệm, đặc điểm và cập nhật danh sách các loại thuế trực thu phổ biến nhất năm 2025.
Thuế trực thu là gì?
Thuế trực thu (Direct Tax) là loại thuế mà Nhà nước thu trực tiếp từ phần thu nhập, lợi nhuận hoặc tài sản của người nộp thuế. Điểm mấu chốt để nhận diện loại thuế này là: Người nộp thuế (người đi đóng tiền) và người chịu thuế (người bị trừ tiền) là một.
Nói cách khác, thuế trực thu là thuế mà bạn không thể chuyển giao gánh nặng nộp thuế cho người khác. Khi bạn kiếm được tiền lương, lợi nhuận kinh doanh hoặc sở hữu tài sản giá trị, bạn phải trích một phần từ chính khoản tiền đó để nộp vào ngân sách.
Sự tồn tại của thuế trực thu nhằm mục tiêu chính là đảm bảo công bằng xã hội: người có thu nhập càng cao thì trách nhiệm đóng góp càng lớn. Đồng thời, giúp tăng nguồn thu ngân sách nhà nước, hỗ trợ các chính sách phúc lợi cho người dân.
Xem thêm:
- Tra cứu mã số thuế người phụ thuộc
- Tra cứu mã số thuế
- Tra cứu số tiền được hoàn thuế trên Etax
Đặc điểm của thuế trực thu
Khác với các loại thuế đánh vào tiêu dùng, thuế trực thu có những đặc điểm pháp lý và kinh tế rất riêng biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến túi tiền của người nộp.
- Người nộp thuế trùng với người chịu thuế: Đây là đặc điểm nhận diện quan trọng nhất. Doanh nghiệp hay cá nhân làm ra thu nhập thì chính họ phải có trách nhiệm đi nộp khoản thuế đó. Không có sự chuyển dịch gánh nặng thuế sang cho người tiêu dùng như thuế gián thu.
- Tính công bằng cao (Thường áp dụng lũy tiến): Thuế trực thu thường áp dụng biểu thuế lũy tiến (nhất là với Thuế TNCN). Nghĩa là thu nhập càng cao, thuế suất áp dụng càng lớn. Điều này giúp điều tiết khoảng cách giàu nghèo, đảm bảo người có khả năng tài chính tốt hơn sẽ đóng góp nhiều hơn cho xã hội.
- Tác động trực tiếp đến thu nhập: Vì thuế đánh thẳng vào thu nhập khi chưa kịp chi tiêu, nên người nộp thuế thường cảm nhận rõ nỗi đau tài chính. Điều này đôi khi tạo ra phản ứng trốn thuế, tránh thuế hoặc làm giảm động lực đầu tư nếu thuế suất quá cao.
- Quản lý thu thuế phức tạp: Việc theo dõi, xác minh thu nhập thực tế của hàng triệu cá nhân và doanh nghiệp phức tạp hơn nhiều so với việc thu thuế trên hàng hóa. Do đó, nguy cơ thất thu thuế trực thu thường cao hơn và đòi hỏi bộ máy quản lý thuế hiện đại.
Đối tượng nộp thuế trực thu là ai?
Vì bản chất đánh vào thu nhập và tài sản, đối tượng nộp thuế trực thu rất rộng, bao gồm hầu hết các chủ thể có phát sinh thu nhập trong nền kinh tế:
- Cá nhân: Người lao động có thu nhập từ tiền lương, tiền công; cá nhân kinh doanh; người có thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng bất động sản, trúng thưởng, thừa kế…
- Doanh nghiệp và Tổ chức kinh tế: Các công ty, tập đoàn, hợp tác xã có phát sinh doanh thu và lợi nhuận từ hoạt động sản xuất, kinh doanh.
- Hộ gia đình/Cá nhân sở hữu tài sản: Người có quyền sử dụng đất phi nông nghiệp hoặc sở hữu các tài sản chịu thuế đặc biệt theo quy định.
Các loại thuế trực thu hiện nay
Tại Việt Nam, hệ thống thuế trực thu bao gồm một số loại thuế chính. Dưới đây là các loại phổ biến nhất mà kế toán và người dân thường xuyên gặp phải.
Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN)
Thuế TNCN là khoản thuế trực thu đánh trực tiếp vào thu nhập của cá nhân. Đây là phần tiền mà người có thu nhập phải nộp vào ngân sách nhà nước, sau khi đã được giảm trừ các khoản theo quy định.
Đây là loại thuế đánh vào thu nhập của cá nhân. Căn cứ theo Luật Thuế TNCN 2007 và các văn bản hướng dẫn, cá nhân phải nộp thuế khi có thu nhập từ các nguồn sau:
- Thu nhập từ tiền lương, tiền công (sau khi giảm trừ gia cảnh, bảo hiểm bắt buộc, từ thiện, nhân đạo) trên 11 triệu đồng/tháng đối với cá nhân không có người phụ thuộc.
- Cá nhân kinh doanh với doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên.
- Thu nhập từ tiền lãi, cổ tức.
- Chuyển nhượng vốn và bất động sản bao gồm cổ phần, quyền sử dụng đất.
- Thu nhập từ trúng thưởng, bản quyền, nhượng quyền thương mại.
- Thu nhập khi nhận thừa kế, quà tặng.
Đây là loại thuế trực thu điển hình nhất với biểu thuế lũy tiến từng phần (5% – 35%) nhằm thực hiện công bằng xã hội. Việc quyết toán loại thuế này thường diễn ra vào tháng 3 hoặc tháng 4 hàng năm.
Công thức tính thuế TNCN:
| Thuế TNCN | = | Thu nhập chịu thuế | x | Mức thuế suất |
Xem thêm: Hướng dẫn cách tính thuế thu nhập cá nhân 2025 cụ thể
Thuế Thu nhập doanh nghiệp (TNDN)
Thuế TNDN là một loại thuế trực thu, được tính dựa trên thu nhập tính thuế trong kỳ tính thuế và mức thuế suất áp dụng. Để tính số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp, doanh nghiệp cần xác định thu nhập tính thuế trong kỳ và thuế suất, sau đó áp dụng theo công thức:
| Thuế TNDN | = | Lợi nhuận sau thuế | x | Mức thuế suất |
Loại thuế này áp dụng cho:
- Các tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ. Thuế được tính trên phần thu nhập tính thuế tức: Doanh thu – Chi phí được trừ + Thu nhập khác.
- Mức thuế suất phổ thông hiện nay là 20%. Đặc biệt, từ năm 2025, Việt Nam bắt đầu áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu đối với các tập đoàn đa quốc gia lớn.
- Tuy nhiên, đối với một số ngành nghề và khu vực đặc thù, mức thuế suất có thể được ưu đãi, hoặc một số lĩnh vực như tìm kiếm, thăm dò và khai thác các khoáng sản quý hiếm, như bạch kim, vàng, bạc, thiếc, wolfram, antimon, đá quý, và đất hiếm, sẽ áp dụng thuế suất cao hơn.
Thuế Sử dụng đất phi nông nghiệp
Thuế Sử dụng đất phi nông nghiệp là khoản thuế mà các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phải nộp khi có quyền sử dụng đất ở (đất thổ cư), đất xây dựng công trình hoặc đất phi nông nghiệp khác. Số tiền thuế phải nộp căn cứ vào diện tích đất tính thuế và giá của 1m2 đất.
Thuế (Lệ phí) Môn bài
Tuy tên gọi pháp lý hiện nay là Lệ phí môn bài, nhưng về bản chất kinh tế, nó mang đầy đủ đặc điểm của một loại thuế trực thu (định ngạch). Đây là khoản tiền mà doanh nghiệp/hộ kinh doanh phải nộp hàng năm dựa trên vốn điều lệ hoặc doanh thu để duy trì hoạt động kinh doanh.
Xem thêm: Thuế là gì? Phân biệt các loại thuế phổ biến tại Việt Nam – terra
Phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu
Nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa hai khái niệm thuế trực thu là gì và thuế gián thu là gì. Hiểu rõ sự khác biệt giúp bạn nắm bắt được bản chất của các khoản chi phí mình đang nộp.
| Tiêu chí | Thuế Trực thu | Thuế Gián thu |
| Bản chất | Thu trực tiếp từ thu nhập/tài sản của người nộp. | Thu gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa/dịch vụ. |
| Người chịu thuế | Người nộp thuế là người chịu thuế (không thể chuyển dịch). | Người nộp thuế khác người chịu thuế (Người tiêu dùng chịu, người bán nộp thay). |
| Ví dụ điển hình | Thuế TNCN, Thuế TNDN, Thuế nhà đất. | Thuế GTGT (VAT), Thuế tiêu thụ đặc biệt, Thuế bảo vệ môi trường. |
| Mức độ tác động | Ảnh hưởng trực tiếp, người nộp cảm nhận rõ rệt (dễ phản ứng). | Ảnh hưởng gián tiếp, người nộp ít cảm nhận được vì thuế ẩn trong giá bán. |
| Vai trò chính | Đảm bảo công bằng xã hội, điều tiết thu nhập. | Đảm bảo nguồn thu ngân sách ổn định, dễ thu. |
Bảng: Phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu
Xem thêm: Thuế gián thu là gì? Đặc điểm và quy định các loại thuế gián thu
Lợi ích của thuế trực thu đối với kinh tế
Lợi ích của thuế trực thu đối với kinh tế là gì? Mặc dù thường ảnh hưởng trực tiếp đến người nộp, nhưng thuế trực thu đóng vai trò không thể thay thế trong việc điều tiết vĩ mô và phát triển bền vững nền kinh tế.
- Tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước: Thuế trực thu giúp nhà nước có được dòng tiền bền vững từ các cá nhân và tổ chức có thu nhập cao. Nguồn lực này là nền tảng để duy trì hoạt động bộ máy và đầu tư cho các chương trình phát triển kinh tế, xã hội dài hạn.
- Hỗ trợ công bằng trong phân phối thu nhập: Đặc biệt là thuế TNCN với tính chất lũy tiến (thu nhập càng cao, thuế suất càng lớn), loại thuế này giúp điều tiết lại của cải trong xã hội. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo và hỗ trợ công bằng xã hội.
- Khuyến khích tiết kiệm và đầu tư: Các chính sách thuế trực thu thường được thiết kế linh hoạt để định hướng dòng vốn. Ví dụ, nhà nước có thể miễn giảm thuế cho các khoản đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, công nghệ cao, từ đó khuyến khích doanh nghiệp mở rộng và cá nhân tiết kiệm để đầu tư.
- Giúp kiểm soát và điều tiết nền kinh tế: Thuế trực thu hoạt động như một công cụ điều tiết vĩ mô hiệu quả. Khi nền kinh tế quá nóng hoặc lạm phát tăng, nhà nước có thể tăng thuế đối với nhóm thu nhập cao để giảm lượng tiền lưu thông, giúp tái phân phối thu nhập và bình ổn giá cả.
- Tăng tính minh bạch và quản lý hiệu quả: Loại thuế này yêu cầu cá nhân và doanh nghiệp phải kê khai chính xác mọi khoản thu nhập. Điều này thúc đẩy sự minh bạch trong nền kinh tế, giúp cơ quan chức năng giám sát dòng tiền tốt hơn và giảm thiểu tình trạng trốn thuế, gian lận thương mại.
- Khuyến khích phát triển bền vững: Chính sách thuế có thể được sử dụng làm đòn bẩy cho các mục tiêu môi trường. Nhà nước thường áp dụng ưu đãi thuế trực thu cho các doanh nghiệp xanh, các dự án bảo vệ môi trường hoặc sử dụng năng lượng tái tạo, thúc đẩy xu hướng phát triển bền vững.
Giải đáp một số thắc mắc về thuế trực thu
Dưới đây là những câu hỏi thường gặp nhất xoay quanh chủ đề thuế trực thu là gì, được terra tổng hợp và giải đáp ngắn gọn.
Ai là đối tượng phải nộp thuế trực thu?
Trả lời: Tất cả cá nhân và tổ chức có thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam.
Bất kỳ ai kiếm được tiền vượt mức giảm trừ gia cảnh (đối với cá nhân) hoặc có lợi nhuận (đối với doanh nghiệp) đều nằm trong diện quản lý. Không phân biệt quốc tịch hay loại hình doanh nghiệp.
Mức thuế trực thu cần phải đóng là bao nhiêu?
Trả lời: Không cố định, phụ thuộc vào loại thuế và mức thu nhập thực tế.
Với thuế TNDN, mức phổ biến là 20% lợi nhuận. Với thuế TNCN từ tiền lương, mức đóng dao động từ 5% đến 35% tùy theo bậc thu nhập lũy tiến sau khi đã trừ các khoản miễn giảm.
Thuế môn bài là thuế trực thu hay thuế gián thu?
Trả lời: Lệ phí môn bài (thường gọi là thuế môn bài) mang tính chất của thuế trực thu.
Đây là khoản thu đánh trực tiếp vào chính chủ thể kinh doanh (tổ chức hoặc cá nhân) dựa trên vốn đăng ký hoặc doanh thu. Doanh nghiệp phải tự bỏ tiền túi ra đóng, không thu lại được từ khách hàng thông qua giá bán như VAT.
Mức thuế suất của từng loại thuế trực thu được quy định như thế nào?
Trả lời: Được quy định chi tiết trong từng Luật thuế chuyên biệt (Luật Thuế TNCN, Luật Thuế TNDN…).
Thuế trực thu thường có cấu trúc thuế suất phức tạp hơn thuế gián thu. Ví dụ, thuế TNCN có biểu lũy tiến từng phần (7 bậc) và toàn phần; Thuế TNDN có thuế suất phổ thông và thuế suất ưu đãi (10%, 15%, 17%) cho các ngành nghề đặc thù.
Dịch vụ quyết toán Thuế TNCN toàn diện từ terra
Trong các loại thuế trực thu, thuế TNCN là thuế phức tạp do các quy định về giảm trừ gia cảnh, biểu thuế lũy tiến và quy trình quyết toán cuối năm rườm rà. Đặc biệt, với các doanh nghiệp nhiều nhân sự, việc tự thực hiện thường tốn nhiều thời gian và dễ sai sót số liệu.
terra cung cấp dịch vụ quyết toán thuế TNCN chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp giải tỏa hoàn toàn nỗi lo này.
- Dịch vụ quyết toán thuế trọn gói: terra thay mặt doanh nghiệp rà soát toàn bộ chứng từ khấu trừ, xác định chính xác nghĩa vụ thuế và thực hiện kê khai với cơ quan chức năng.
- Tối ưu và chính xác: Với dịch vụ quyết toán thuế thu nhập cá nhân của terra, doanh nghiệp được đảm bảo tính toán đúng luật, tránh nộp thừa hoặc bị phạt do nộp thiếu. Chúng tôi hỗ trợ cả thủ tục hoàn thuế nhanh chóng.
- Tiết kiệm thời gian: Doanh nghiệp không cần lo lắng về thủ tục hành chính hay xếp hàng tại cơ quan thuế. Dịch vụ làm quyết toán thuế thu nhập cá nhân của chúng tôi sẽ xử lý mọi việc từ A-Z.
Lựa chọn dịch vụ quyết toán thuế (bao gồm cả dịch vụ quyết toán thuế cá nhân và doanh nghiệp) tại terra là giải pháp an toàn, minh bạch để bạn quản lý tài chính cá nhân hiệu quả nhất.
Liên hệ ngay cho terra để được tư vấn!
Tổng kết
Hiểu rõ thuế trực thu là gì giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong việc quản lý tài chính và tuân thủ pháp luật. Đây là công cụ quan trọng để Nhà nước đảm bảo công bằng xã hội. Nếu bạn cần hỗ trợ về các thủ tục phức tạp liên quan đến sắc thuế này, hãy liên hệ ngay với terra để được tư vấn giải pháp tối ưu nhất.
